Uskoro će se navršiti tri decenije od nasilne dezintegracije SFRJ i kapitalističke tranzicije njenih bivših republika, koja nije donela demokratiju i opšte blagostanje, obećavano od strane desno orijentisanih partija nacionalističke i neoliberalne provenijencije. Naprotiv, od većine prevarenih, opljačkanih i obespravljenih privatizacionih gubitnika, stvorena je dehumanizovana masa siromašnih, obezličenih i besperspektivnih robova u partokratsko-klijentelističkim kolonijalnim poretcima, kojima autoritarno upravljaju ratno-profiterske i tranziciono-mafijaške kompradorske elite.
Piše: Milan Đorđević
Stoga su u novom milenijumu, kao reakcija nepristajanja na tu dramatičnu istorijsku situaciju, na prostoru bivše Jugoslavije nastali autonomni društveni pokreti i novi politički subjekti, koji su svoje subverzivno i antisistemsko delovanje zasnovali na obnovljenim idejama i vrednostima radikalne levice. Oni se zalažu za socijalnu pravdu i antiimperijalno kolektivno oslobađanje u okviru balkanske federacije samoupravnih radničkih demokratija. Taj strateški programski cilj nastoje da ostvare zajedničkim suprotstavljanjem kolonijalnom pustošenju njihovih zemalja od strane globalnih centara porobljivačkog i izrabljivačkog kapitalističkog mehanizma, pokretanog sebičnošću i nezajažljivom pohlepom jednog procenta čovečanstva, u čijoj službi su i autoritarne, kriminalizovane i antinarodne postsocijalističke vladajuće klase. Za realizaciju njihovih namera, sadržanih u buđenju nade u mogućnost uspešnog stranačkog organizovanja i internacionalnog mobilisanja radničke klase, u cilju njenog oslobađanja od okova i stvaranja boljeg sveta, od presudnog značaja je i borba u polju kulture protiv dominantnih nacionalističkih i neoliberalnih ideoloških manipulacija.
Obrazovni sistem, režimski mediji, lumpeninteligencija i drugi proizvođači vladajućeg kulturnog modela imaju zadatak da idejno i vrednosno oblikuju porobljenu i poniženu većinu u duhu fatalističkog mirenja i saživljavanja sa postojećim „bezalternativnimˮ poretkom. Funkcija te mentalne društvene nadgradnje je da reprodukuje vladajuće materijalne odnose sprečavanjem klasnog osvešćivanja većine, kojoj se u zamenu za život dostojan čoveka nude nacionalistički mitovi o slavnoj prošlosti, kapitalističke bajke o preduzetništvu i religijske priče o pravdi na drugom svetu.
Poput socijalno i politički angažovane umetnosti i posebno umetničke muzike, kreirane klasičnim i savremenim tehnološkim sredstvima na ideološkim pozicijama socijalističke levice, rokenrol je od nastanka do danas, u svom izvornom idejno-vrednosnom kodu i stvaralačkoj praksi konceptualno artikulisane buke, sadržao snažan i društveno uticajan humanističko-emancipatorski potencijal.
Ispoljavao ga je u javnoj kritici i pobuni, umetnošću reči sjedinjene s zvukom, protiv rasizma, militarizma, socijalne nepravde, konzumerizma, imperijalizma, fašizma i ostalih brojnih negativnih pojava kapitalističkog društvenog sistema. Stoga bi i danas, u vreme globalne krize muzičke industrije izazvane pandemijom Kovid-19, u svom sadržajnom bogatstvu i nekomercijalizovanom vidu, u sinergiji sa srodnim muzičkim žanrovima, umetničkom i teorijskom produkcijom, možda mogao dati doprinos stvaranju alternativnog kulturnog modela i borbi nove levice za stvaranje boljeg sveta na drugačijim socio-ekonomskim, idejnim i vrednosnim postavkama.
Osnovni ciljevi serijala kratkih intervjua pod naslovom „Nova levica – angažovana muzika i kulturaˮ, urađenih sa više ili manje istaknutim stvaraocima različitih generacija, koji su sačuvali lični i profesionalni integritet, a ideje i vrednosti levice su im bliske, sadržani su u suprotstavljanju nacionalističkim istorijskim revizijama jugoslovenske prošlosti, artikulisanju stavova o potrebi stvaranja radničke partije u Srbiji i mogućoj ulozi muzike i generalno alternativne kulturne produkcije u njenoj popularizaciji i borbi na ideološkom planu.
S obzirom da su tranzicija, post-konfliktno traumatizovano i neoliberalno-etnonacionalistički razoreno BiH društvo na periferiji EU imperije, kao i njemu pripadajući kulturni identitet i poredak sećanja, centralne teme vaših angažovanih umetničkih praksi pretpostavljam da znate ko su glavni krivci i šta su stvarni motivi za uništenje SFRJ i kulturno hegemonijske revizije njene prošlosti? Ako uvažimo sve njegove mane i nedostatke, koja civilizacijska dostignuća socijalističkog društvenog uređenja su poništena u tranzicionom procesu, a smatrate da bi trebala da budu obnovljena?
Bojan: Govoreći iz perspektive Bosne i Hercegovine, dakako najveće civilizacijsko dostignuće socijalizma jeste elementarna jednakopravnost građana, bez obzira na njihovu nacionalnu, vjersku ili rasnu pripadnost, zagarantovana ustavom. Ovakvo dostignuće ne bi trebalo biti upitno u bilo kojem -izmu 21. vijeka. Nažalost, ustav Bosne i Hercegovine, zapravo Daytonski mirovinski sporazum koji je bio nužan za prekid rata, priznaje svoje stanovnike prvenstveno kao etnonacionalne jedinke – pripadnike/ce jedne od tri nacionalne kategorije, a tek potom kao građane. Svi ostali izvan ta tri nacionalna korpusa su Ostali – prisutni, ali nepriznati. Ova transformacija iz građana u prvenstveno nacionalnu jedinku se perpetuira i usložnjava u svakom aspektu života u Bosni i Hercegovini držeći nas zarobljenima u istovremeno nemogućoj i neprolaznoj stvarnosti. Kroz nju se reflektuju i ostali „klasični“ problemi zemalja u tzv. Tranziciji – slom tržišta rada i nestanak srednje radničke klase kao osnova društvene proizvodnje, transformacija javnog vlasništva u privatno, totalna rasprodaja prirodnih resursa, itd.
Prihvatate uverenje da je umetnost dobra ili loša toliko koliko se bori za prava radničke klase, što je uvek povezano s antifašizmom i stavom da nema identitetske politike bez borbe za radnička prava. U čemu vi, kao umetnik eksplicitno socijalističke orijentacije, vidite glavne prepreke za stvaranje i udruživanje moćnih antisistemskih levih partija na postjugoslovenskom prostoru, kao ispravnog način rešavanja identitetskog i bitno ljudskog pitanja dehumanizovanih tranzicionih gubitnika? Da li je ta ideja uopšte ostvariva u sadašnjem istorijskom kontekstu, s obzirom na kolektivnu klasnu neosvešćenost, porobljenost većine u partokratsko-klijentelističkom poretku, popularnost neokonzervativizma, mirenje s dominantnom logikom preživljavanja u koloniji, političku apatiju i beznađe, iseljavanje mladih, ali i spremnost režima i njegovih mentora da istinsku opoziciju sistemu neutrališe kupovinom, ucenama, ubistvima, ili nekom novom Obznanom?
Bojan: Glavna prepreka udruživanja ljevice po mom mišljenju jeste nedostatak imaginacije. Djelovanje joj je najčešće reaktivno i formalno, ili se još tužnije, završava u gabaritima nostalgične ideje Jugoslavije. Mislim da su današnji problemi emanicipacije, rada i sigurnosti, iako slični onima iz prošlosti, ipak dosta zamršeniji, skriveniji i efemerniji te zahtjevaju takve odgovore. Kako ste i rekli, izraženo iseljavanje mladih doprinosi i opštoj bezidejnosti na lokalnom nivou, ali uspio sam primjetiti okupljanje lijeve inteligencije naših država u jednom centru poput Berlina – gdje se možda i rađa nova ideja naše ljevice, neopterećena našom prošlošću.
Šta mislite o emancipatorskim mogućnostima i značaju muzičkog i umetničkog aktivizma neojugoslovenske orijentacije, kao oblika i dela alternativne kulturne borbe za promociju vrednosti i ciljeva nove levice? U kome na jugoslovenskoj umetničkoj sceni poslednje tri decenije prepoznajete aktere takve kritičke i subverzivne prakse i kakva su vaša iskustva o moći angažovane umetnosti u popravljanju i bitnom menjanju istorijske stvarnosti?
Bojan: Umjetnost izolovana od stvarnosti ne može popravljati ili mijenjati stvarnost. Nažalost, dosta umjetnosti koja se radi na našim prostorima – prostorima Drugog u širem evropskom kontekstu, ne bavi se našom stvarnošću koliko reinterpretacijom iste unutar jezika razumljivog širem tržištu. To je svakako uvjetovano nepostojanjem istinskih kulturnih politika lokalno, te ogromnim tržištem ideja i kulture globalno, pa proizvodnja kulture nažalost često djeluje autokolonijalno. Istinska umjetnost s druge strane, može postavljati pitanja i pokretati diskusiju, širiti percepciju i osvjetljavati teško vidljive situacije nezavisnosti od prostora koji dobija u našim društvima ili konteksta koji nam se nameće izvan njih. U potrazi za Drugim umjetnost je najbolji alat – čak i kada smo taj Drugi – mi.
Service Unavailable
The server is temporarily unable to service your request due to maintenance downtime or capacity problems. Please try again later.
Additionally, a 503 Service Unavailable error was encountered while trying to use an ErrorDocument to handle the request.